Op 17 april 1975 viel Phnom Penh in handen van de Rode Khmer. Aanvankelijk werden de guerilla’s met gejuich ontvangen, de jarenlange burgeroorlog leek ten einde. Maar de stemming sloeg al snel om. Binnen enkele uren werd de gehele stad ontruimd. Pol Pot kondigde het Jaar Nul af. Een onvoorstelbare genocide volgde. In ruim drie jaar tijd werden zo’n twee miljoen Cambodjanen vermoord, door hun eigen landgenoten. Een onbegrijpelijke tragedie, briljant weergegeven in The Killing Fields, een film die alweer uit 1985 dateert. In Phnom Penh kun je er bijna niet omheen. Overal in de stad zijn boeken en films over het onderwerp te koop. En er is meer. De Tuol Sleng gevangenis is nog te bezichtigen in de staat waarin de Rode Khmer deze achterliet. Ook zijn er Killing Fields even buiten Phnom Penh. We besluiten deze ‘attracties’ te combineren en huren een tuktuk bij een bedrijfje dat onder andere een school buiten Phnom Penh heeft opgezet. Een derde gedeelte van het bedrag dat we betalen, wordt aan de school besteed. We laten ons eerst bij de Tuol Sleng gevangenis afzetten. In deze voormalige school werden tussen april 1975 en januari 1979 ruim 17.000 gevangenen vastgezet en gemarteld. Doel was onder meer om bekentenissen af te dwingen, waarna ze werden geëxecuteerd. De Rode Khmer hielden hun activiteiten nauwgezet bij. Alle slachtoffers werden bij aankomst in de gevangenis gefotografeerd. Veel van die foto’s zijn tentoongesteld. Sommige slachtoffers zien er vreemd genoeg nog bijna gewoon uit, maar bij anderen zie je de dood in de ogen. Het is een confronterend geheel.
Tekst loopt door onder gallery
De Choeng Ek Killing Fields liggen 13 kilometer buiten de stad. Hier werden de gevangenen uit Tuol Sleng afgemaakt. Er is een monument opgericht waarin veel van de schedels die werden gevonden, zijn neergelegd. Ook liggen er stapels kleding van de slachtoffers. We zijn er stil van. Verder is er, behalve allemaal grote gaten in de grond, niet veel meer te zien. De wetenschap wat zich hier nog maar zo kortgeleden heeft afgespeeld, maakt het echter zeer indrukwekkend. Eigenlijk is het bijna verbazingwekkend hoe opgewekt en positief de Cambodjanen het leven hebben opgepakt na al deze tragedies. Dat is tenminste onze indruk van het land tot dusverre, ondanks de vele armoede die nog steeds overal voelbaar en te zien is.
